بررسی ناهمخوانی های فنی و تکنیکی نقوش برجستۀ انسانی کاخ های آپادانا و سه دروازه (تالار شورا) در تخت جمشید

نقوش برجستۀ تخت جمشید یکی از مهم ترین یادگارهای دورۀ هخامنشی در ایران به شمار می رود که به مثابه چکیده ای از هنر، معماری، سیاست، اقتصاد و مدیریت این دوره درخشان از تاریخ ایران توجه دانشمندان علوم مختلف را به خود جلب کرده است. این نقوش، به واسطۀ ماهیت تاریخی خود، به عنوان یک منبع موثق برای تحلیل بسیاری از مسایل مدیریتی امپراتوری هخامنشی، واجد اهمیت فراوانی هستند. از منظر گونه شناسی، یکی از گروه های چندگانۀ نقوش برجستۀ تخت جمشیدْ نقوش انسانی است. بررسی این گروه مستلزم تعریف معیاری است که در میان نقوش صحیح و سالم در تخت جمشید وجود دارد. برخی از نقوش برجستۀ تخت جمشید دچار نواقص و ناهمخوانی هایی در بازنمایی شده اند که هر قسمت از این نقایص به یک یا چند عامل وابسته است. حجار و طراح از مهم ترین عوامل این ناهمخوانی ها و نقایص به شمار می روند. تغییرات سبکی و گذر زمان نیز مزید برعلت شده و در بروز این ناهمخوانی ها در نحوۀ بازنمایی نقوش مذکور تأثیرگذار بوده اند. آنچه اهمیت دارد موظف کردن حجار به تولید برخی از نقوش تکراری بوده که منجر به پدید آمدن نقوشی با ظاهری مشابه ولی درعین حال متفاوت از هم گردیده است که با تأمل دقیق در آنها می توان تفاوت ها و حتی ناهمخوانی های موجود را دریافت. در کل ناهمخوانی های موجود میان نقوش برجستۀ تخت جمشید نشان از یک نظام پیچیدۀ مدیریتی دارد که در لابه لای آن، به واسطۀ نبود سازماندهی یکپارچه، دچار ناهماهنگی پنهان بوده است. این ناهماهنگی در قالب ناهمخوانی در بازنمایی نقوش برجسته بروز یافته است. هدف این مقاله تشریح برخی از جنبه های مدیریتی در ایجاد نقوش برجستۀ تخت جمشید است و به پرسشی با این مضمون پاسخ می دهیم که ناهمخوانی های فنی و تکنیکی نقوش انسانی تخت جمشید در چه مکان هایی از این مجموعه دیده می شود و دلیل ایجاد چنین ناهمخوانی و ناهمگنی چه بوده است. گردآوری نمونه ها به سبک میدانی بوده که در نهایت با مقایسه تصویری مورد بررسی قرار می گیرند.